Minister Przedsiębiorczości i Technologii skierował do konsultacji społecznych projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych. Projekt ustawy został opublikowany na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji. Projekt nowelizacji stanowi efekt prac Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii (MPiT), których celem jest poprawa przepisów prawnych dotyczących prowadzenia biznesu w Polsce. Założenia ustawy zostały opisane w publikacji MPiT: Zatory płatnicze w Polsce. Zielona Księga.

Oto najważniejsze założenia nowelizacji:

 1) Zmiany w ustawie o terminach zapłaty w transakcjach handlowych

• Zapłata wynagrodzenia w transakcjach, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny, nie może nastąpić później niż w terminie 30 dni. Wyjątek stanowią podmioty lecznicze, wobec których może zostać ustalony termin nie dłuższy niż 60 dni.
• Wprowadzenie sztywnego terminu 60 dni w transakcjach asymetrycznych B2B, bez możliwości wydłużania.
• Automatyczne zastosowanie terminu ustawowego w wypadku niezgodności postanowień umowy, ustalających termin zapłaty z przepisami ustawy.
• Podniesienie kwoty rekompensaty należnej MŚP od dużych przedsiębiorstw albo podmiotów publicznych. Oprócz ryczałtowej rekompensaty w kwocie 40 euro, MŚP będzie uprawniony do dodatkowej rekompensaty w wysokości 1% należnego mu wynagrodzenia.
• Doprecyzowanie katalogu praktyk płatniczych rażąco nieuczciwych wobec wierzyciela.
• Szczególne uprawnienia wierzyciela w transakcji, w której ustalono nadmiernie wydłużony termin płatności:

a) przerzucenie ciężaru dowodu, że termin w umowie nie jest rażąco nieuczciwy, na dłużnika;

b) wprowadzenie zasady, że trzyletni termin na ustalenie, że termin zapłaty w umowie jest nieuczciwy, biegnie od dnia zakończenia wykonywania umowy;

c) nieważność (zakaz) zrzeczenia się roszczenia, o ustalenie, że termin zapłaty jest nieuczciwy, wobec wierzyciela;

d) wydłużenie terminu przedawnienia odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych, należnych za okres od dnia następującego po dniu „uczciwego” terminu zapłaty do dnia zapłaty oraz przedawnienia roszczenia o rekompensatę 40 euro;

e) możliwość odstąpienia od umowy lub wypowiedzenia umowy, w której termin zapłaty przekracza 120 dni.

• Najwięksi dłużnicy prywatni będą zobowiązani do przekazywania ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych sprawozdań o stosowanych terminach zapłaty, corocznie w terminie do 31 stycznia.
• Wzorem rozwiązań francuskich proponuje się wprowadzenie kar finansowych dla przedsiębiorstw, które notorycznie nadużywają przewagi ekonomicznej i generują zatory płatnicze. Kara będzie nakładana przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej w wysokości do 5% nieuregulowanych w terminie umownym zobowiązań w danym roku.

W projekcie określono przesłanki dla nakładania kary: stopień i okoliczności naruszenia; sytuację finansową; popełnione dotychczas naruszenia tego samego rodzaju; stopień przyczynienia się strony, na którą nakładana jest kara, do powstania naruszenia; dobrowolnie podjęte działania przez stronę w celu uniknięcia skutków naruszenia; wysokość korzyści, którą strona osiągnęła, lub straty, której uniknęła w wyniku naruszenia.

2) Zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego

Procedura cywilna dopuszcza możliwość uzyskania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym w sprawach dotyczących roszczeń, wynikających z transakcji handlowych. W dotychczas obowiązującej regulacji powód, chcąc uzyskać ww. orzeczenie, powinien dołączyć do pozwu dokument potwierdzający spełnienie swojego świadczenia (np. podpisany przez strony protokół odbioru końcowego). W nowelizacji przewiduje się wprowadzenie uproszczonej procedury nakazowej, gdy wartość ww. roszczeń nie przekracza 75 000 złotych.

W projekcie przepisu zaproponowano złagodzenie warunków dotyczących wykazania spełnienia swego świadczenia przez wierzyciela. Sąd wydawałby nakaz zapłaty na podstawie umowy, dowodu dostarczenia rachunku lub faktury po uprawdopodobnieniu spełnienia swojego świadczenia z transakcji handlowej. Nakaz zapłaty wydawany byłby w terminie 14 dni. Ponadto w sprawach dotyczących roszczeń wynikających z transakcji handlowych sąd miałby z urzędu orzekać o odsetkach za opóźnienie w transakcjach handlowych oraz o rekompensacie dla powoda.

3) Zmiany w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych

Projekt ustawy przewiduje wprowadzenie możliwości pomniejszenia przez wierzyciela podstawy opodatkowania o kwotę wierzytelności, jeżeli wierzytelność ta nie zostanie uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 120 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w fakturze (rachunku). W wypadku, gdy po dokonaniu korekty podstawy opodatkowania należność zostałaby uregulowana (zbyta), zgodnie z projektem, wierzyciel będzie musiał zwiększyć podstawę opodatkowania oraz zapłacić podatek w rozliczeniu za okres, w którym należność została uregulowana (zbyta).

Na dłużnika z kolei, w celu nakierowania go na regulowanie zobowiązań gospodarczych, projekt przewiduje nałożenie obowiązku doliczenia do podstawy opodatkowania kwoty nieuregulowanego zobowiązania. W wypadku uregulowania zobowiązania, dłużnik nabędzie prawo do korekty zwrotnej w rozliczeniu za okres, w którym zobowiązanie to zostanie uregulowane.

4) Zmiany w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych

Projekt ustawy przewiduje wprowadzenie możliwości pomniejszenia przez wierzyciela podstawy opodatkowania o kwotę wierzytelności, jeżeli wierzytelność ta nie zostanie uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 120 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub fakturze (rachunku). W wypadku, gdy po dokonaniu korekty podstawy opodatkowania należność zostałaby uregulowana (zbyta), zgodnie z projektem, wierzyciel będzie musiał zwiększyć podstawę opodatkowania oraz zapłacić podatek w rozliczeniu za okres, w którym należność została uregulowana (zbyta).

Na dłużnika z kolei, w celu nakierowania go na regulowanie zobowiązań gospodarczych, projekt przewiduje nałożenie obowiązku doliczenia do podstawy opodatkowania kwoty nieuregulowanego zobowiązania. W wypadku uregulowania zobowiązania, dłużnik będzie miał prawo do korekty zwrotnej w rozliczeniu za okres, w którym zobowiązanie to zostanie uregulowane.

5) Zmiany w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi

W nowelizacji zakłada się rozszerzenie katalogu zakazanych praktyk z ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez dodanie do tego katalogu praktyki „narzucania przez przedsiębiorcę nadmiernie długich terminów zapłaty za dostarczone produkty lub wykonane usługi, w szczególności z naruszeniem przepisów ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych”.

Zaproponowano również uzupełnienie katalogu czynów nieuczciwej konkurencji o działanie polegające na „narzucaniu przez przedsiębiorcę nadmiernie długich terminów zapłaty za dostarczone produkty lub wykonane usługi, w szczególności z naruszeniem przepisów ustawy z dnia z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych”.

6) Zmiany w ustawie o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (art. 7 projektu) i ustawie o finansach publicznych

Projekt nowelizacji zakłada dodanie normy, zgodnie z którą dokonanie zapłaty należności w transakcji handlowej przed terminem zapłaty określonym w umowie nie stanowiłoby naruszenia dyscypliny finansów publicznych.

7) Przepisy przejściowe

Zgodnie z aktualną wersją projektu:

• przedłożony projekt ustawy powinien wejść w życie w dniu 1 czerwca 2019 r., z wyjątkiem zmian podatkowych, które wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2020 r.,
• projektowane przepisy będą miały zastosowanie do transakcji handlowych, zawartych po wejściu w życie ustawy.

 

Nie ulega wątpliwości, że stosowane aktualnie praktyki rynkowe w pełni uzasadniają podjęcie prac legislacyjnych, mających na celu przeciwdziałanie zatorom płatniczym. Wejście w życie projektowanych zmian może wywrzeć pozytywny wpływ na zwiększenie dyscypliny płatniczej w obrocie gospodarczym. Może również ograniczyć praktyki niektórych przedsiębiorców, polegające na faktycznym kredytowaniu własnej działalności poprzez wymuszanie odroczonych terminów płatności lub zaniechanie terminowego płacenia należności. Projekt zmian znajduje się dopiero na etapie konsultacji społecznych, zatem należy pamiętać, że treść nowelizacji może jeszcze ulec zmianom w trakcie dalszego procesu legislacyjnego.