Według Europejskiego Stowarzyszenia Kolejowego Transportu Towarowego (ERFA) rosnące ceny energii elektrycznej mogą poważnie zaszkodzić transportowi kolejowemu w całej Europie.
Apel o limity cen energii dla kolei
ERFA apeluje do Komisji Europejskiej, aby ustaliła limity cen energii elektrycznej dla frachtu kolejowego i uznała go za transport strategiczny. Brak tych limitów może doprowadzić zarówno do znacznego wzrostu cen za usługi dla klientów, ale również może ograniczyć rozwój sektora kolejowego, a wielu operatorów będzie zmuszonych ograniczyć działalność lub zbankrutuje.
ERFA podkreśla, że ceny energii w niektórych krajach wzrosły nawet dziesięciokrotnie, a organizacje i przedsiębiorstwa, które nie mają jeszcze zakontraktowanej energii na 2022 i 2023 r. muszą zabezpieczyć sobie jej dostawy. Energia stanowi około 10–20% podstawy kosztowej przedsiębiorstw kolejowych.
Również Wspólnota Europejskich Przedsiębiorstw Kolejowych i Infrastrukturalnych (CER) oświadczyła, że operatorzy kolejowi nie będą w stanie utrzymać swoich cen usług przewozowych, jeśli nie otrzymają wsparcia, np. w postaci limitów cen energii.
W niektórych krajach przedsiębiorstwa kolejowe nie mają bezpośredniego dostępu do rynku energetycznego i są zależne od zarządzających infrastrukturą kolejową oraz od ich mechanizmu przerzucania kosztów, co stwarza ryzyko konsolidacji na rynku kolejowym.
Sytuacja jest na tyle krytyczna, że kroki powinny być podjęte na poziomie europejskim, ale i w poszczególnych państwach członkowskich.
Transport kolejowy strategiczną usługą
Transport kolejowy jest ważnym elementem europejskich celów dotyczących neutralności klimatycznej, poprzez zwiększenie roli kolei na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności. Kolej jest najlepszym środkiem transportu do osiągnięcia zerowego poziomu emisji przed połową stulecia.
Zatem, jak dowodzą branżowcy, kolej powinna być uznana za usługę strategiczną, która jest traktowana priorytetowo w ramach dostaw przystępnej cenowo energii, to środek krótkoterminowy. Natomiast w działaniach długoterminowych ważne jest znalezienie zrównoważonego mechanizmu ustalania cen energii dla kolejowych przewozów towarowych.
Polski transport kolejowy
W Polsce branżowcy podkreślają, że konieczne jest podjęcie natychmiastowych działań, jednak w polskiej rządowej Tarczy Solidarnościowej transport kolejowy nie został uwzględniony.
Polski Związek Niezależnych Przewoźników Kolejowych (ZNPK), który zrzesza 11 spółek kolejowych, zajmujących się przewozem towarów, jako członek ERFA, również przyłączył się do apelu skierowanego do Komisji Europejskiej o wsparcie transportu kolejowego i ustanowienie limitów cen energii elektrycznej dla branży.
Dyrektor generalny ZNPK, wskazuje jeszcze na ważną różnicę pomiędzy przewoźnikami towarowymi i pasażerskimi. Przewoźnicy pasażerscy funkcjonują bowiem inaczej, i jeśli rosną im jakieś koszty, to najczęściej zwracają się do zamawiającego o kompensatę w postaci zwiększonej dotacji. Skutkiem tego tylko część kosztów cen energii znajduje odzwierciedlenie w cenach biletów. Natomiast w wypadku pociągów towarowych przewoźnicy w całości uwzględniają wzrosty kosztów energii w cenach, co tylko napędza inflację. Dlatego ważne jest przerwanie błędnego koła rosnącej inflacji w gospodarce i zamrożenie cen energii dla kolei na obecnym poziomie.
Zmiany kosztów energii na kolei w Polsce
Koszty energii należą do jednych z najważniejszych bezpośrednich kosztów realizacji przewozów kolejowych oraz pośrednich kosztów ponoszonych podczas realizacji przeładunków oraz działalności intermodalnej na lądzie.
W 2022 r., po kolejnych podwyżkach energii, udział tych kosztów wzrósł u niektórych przewoźników nawet do 35% całości kosztów ponoszonych podczas realizacji przewozów kolejowych. Tym samym niektórzy z nich wprowadzili tzw. dodatek energetyczny, naliczany od TEU, z tytułu drastycznego wzrostu cen energii na kolei.
Warto wiedzieć, że koszt energii poniesiony na wybranej trasie przewozu kolejowego zależy od wielu czynników:
– długości pokonywanej trasy przewozowej,
– efektywności przejazdu, czyli liczby przestojów, przystanków,
– masy pociągu – cięższy pociąg zużywa więcej energii,
– parametrów technicznych pojazdu kolejowego,
– stawek za dostęp do energii poszczególnych przewoźników kolejowych.
Dlatego ostateczny koszt przewozu kolejowego jest zmienny.
Głównym źródłem wiedzy na temat wysokości kosztów energii na kolei w Polsce jest taryfa spółki PKP Energetyka SA, która jest jej głównym dostawcą.
Przez lata ustalane taryfy obowiązywały długoterminowo i były zmieniane nie częściej niż raz na rok, a umowy z przewoźnikami kolejowymi zawierane były na 2–3 lata. W 2022 r. nastąpiła całkowita zmiana obowiązującego wcześniej porządku ustalania cen energii. PKP Energetyka SA odstąpiła od wszystkich długoterminowych umów i trzykrotnie w ciągu roku wdrożyła radykalne podwyżki. Stawki za energię są obecnie deklarowane i kontraktowane na okres nie dłuższy niż 3 miesiące. Taka polityka ma być kontynuowana prawdopodobnie do czasu ustabilizowania się sytuacji energetycznej w Polsce i Europie.
Na podstawie:
Loconi Intermodal Solutions – materiały własne.
